De titel van deze blog geeft reeds aan dat het simpele woordje geluk zich niet zo eenvoudig laat omschrijven. Kijk je naar de herkomst of geschiedenis van het woord geluk dan krijg je omschrijvingen als “toeval”, “voorspoed” of “zonder moeilijkheden”. Deze omschrijvingen passen meer bij een van de zeldzame spreekwoorden over geluk: nl. zonder geluk vaart niemand wel. Het spreekwoord verwijst naar een situatie die je overkomt zonder dat je daar verantwoordelijk voor bent. Daar gaat deze blog nu juist niet over.
Wat is geluk
Spreken we over gelukkig zijn of worden dan heeft dat meer betrekking op een bepaald gevoel, een bepaalde gemoedstoestand of de emotie vreugde/geluk. Een van de zes elementaire emoties die binnen de psychologie worden onderscheiden.Het wordt als het ware opgeroepen door een activiteit, een beleving of een bepaalde gebeurtenis. Je moet er dus zelf iets voor doen, actief zijn of soms zelfs er moeite voor doen om in een toestand van gelukkig zijn of gelukkig worden te geraken.
Een dergelijk ervaren van geluk heeft bijvoorbeeld te maken met je lichamelijke- of geestelijke toestand waarin je verkeert. Je voelt je fit, gezond, hebt energie. Of in meer algemene zin: de omstandigheden waarin je leeft – je thuissituatie -, jouw sociale contacten of nog meer algemener, het milieu of de cultuur waarin je leeft zijn medebepalend voor jouw geluk, jouw gelukkig zijn of worden.
Is gelukkig zijn zichtbaar?
Je kunt aan het gezicht van iemand aflezen of zij of hij gelukkig is. Zo wees onderzoek uit (1) dat de mensheid over een aantal universele emotionele uitdrukkingen beschikt die zichtbaar worden in gezichts-uitdrukkingen.Overal ter wereld kunnen mensen o.a. geluk via een gezichtsuitdrukking herkennen. Dit wijst in de richting van een biologische basis voor deze elementaire emotie. Tevens blijkt – evolutionair verklaarbaar- dat mensen eerder geneigd zijn om gelukkige uitdrukkingen in gezichten van vrouwen te herkennen dan bij mannen omdat dit een teken van veiligheid kan zijn geweest. Immers; bij de geboorte is daar reeds de biologische veiligheid tussen moeder en baby!
Jouw gezondheid
Zo juist spraken we al dat je er moeite voor moet doen om gelukkig te zijn of worden. Een van de meest genoemde oorzaken daarvoor is onze ervaren gezondheid (2) en het behouden daarvan door o.a. regelmatig te sporten. In dit verband is een veel gehoorde opmerking: “een gezond lichaam geeft een gezonde geest” maar ook andersom. Daarbij wordt weer direct duidelijk dat je er moeite voor moet doen.
Een tweede aspect die hierbij meespeelt is de mate waarin je jezelf als mens kunt ontplooien. Anders gezegd: jouw persoonlijke ontwikkeling draagt mede bij aan jouw gelukkig zijn of worden.
Geluk en onze hormonen
In ons lichaam hebben we een hormoonstelsel. Klieren die bepaalde stoffen afscheiden aan het bloed die via onze bloedsomloop deze stoffen afgeven aan cellen, weefsels (o.a. de huid) of organen (o.a. maag of darmen) in ons lichaam die daar vervolgens op reageren. Een heel bekend hormoon (tevens een neurotransmitter/boodschapper tussen hersenbanen) in deze betreft oxytocine dat ook wel knuffel- of gelukshormoon wordt genoemd. Het wordt aangemaakt in onze hersenen (hypothalamus) en afgescheiden door de hypofyse. Het speelt o.a. een belangrijke rol tijdens de geboorte en een rol tijdens huid op huid contact. Knuffelen en zoenen, strelen en het creëren van fijne gevoelens alsmede het luisteren naar fijne muziek of het geven/ontvangen van complimenten wekken dit hormoon op.
Aanverwante hormonen respectievelijk ook neurotransmitters zijn dopamine en serotonine. Zo wordt serotonine eveneens een gelukshormoon genoemd omdat het een belangrijke rol speelt bij onze stemmingen. Het wordt aangemaakt in onze darmen en wordt m.n. aangemaakt wanneer ons lichaam zich geheel kan ontspannen. Denk bijvoorbeeld aan een bezoek aan de sauna, het beoefenen van yoga of mindfulness, sporten of gewoon een dagje lekker ontspannen.
Ook dopamine wordt gerelateerd aan onze stemming, ons welzijn en wordt geactiveerd tijdens voldoende beweging en tijdens het genieten van prachtige muziek of je geheel overgeven aan een heerlijk vrij gevoel.
Wat zeggen filosofen over geluk?
Nu zijn er tal van filosofen die over geluk spreken; van o.a. de Griekse wijsgeer Aristoteles (384 v.Chr.-322 v.Chr.), de Spaanse stoïcijnse filosoof L.A. Seneca (4 v.Chr.- 65) of de Nederlandse filosoof Baruch de Spinoza (1632-1677).
De Duitse filosoof A. Schopenhauer (1788-1860) beschrijft wat o.a. nodig is voor menselijk geluk; opgewektheid, een gelukkig temperament, lichamelijke gezondheid, geestelijke kalmte (bezonnenheid) en een kleine hoeveelheid uitwendige goederen.
Voor het geluk van de mens is het noodzakelijk dat hij iets doet, iets onderneemt of alleen maar leert. Deze gedachten, actief zijn, komen we ook bij de andere filosofen tegen. Zich moeite getroosten en weerstand overwinnen is de meest wezenlijke behoefte van de menselijke natuur. Het wegnemen van obstakels vormt het grootste genoegen van zijn bestaan.(3)
Bronnen
- Zimbardo, P.G. et al (2021, 6e druk) Psychologie. Een inleiding.(Amsterdam, Pearson Benelux bv)
- CBS Onderzoek naar Belevingen (2019)
- Dohmen, J. red. (2008, 12e druk) Over levenskunst. De grote filosofen over het goede leven. (Amsterdam, Ambo)
